De afgelopen vijf jaar heb ik Een cursus in wonderen bestudeerd in combinatie met de ethiek van geweldloosheid, zoals onderwezen wordt door Mahatma Gandhi, Martin Luther King Jr. en Cesar Chavez. In eerste instantie dacht ik dat de beide filosofieën – Een cursus in wonderen en geweldloosheid – vrijwel identieke doelen beoogden (mijn inschatting werd versterkt omdat zelfs sommige auteurs de overeenkomsten tussen de filosofieën noemen). Beide paden leren ons dat iedereen met elkaar verbonden is, dat we geen slachtoffer zijn en dat we aardig moeten zijn voor elkaar. Maar de laatste tijd denk ik dat het accent binnen elk van de twee paden misschien in belangrijke mate verschilt.
Antwoord: Als we kijken naar de religieuze of spirituele grondslag van Mahatma Gandhi’s ideeën over geweldloosheid, gebaseerd op enkele van de hoogste leringen van het Hindoeisme, dan vinden we veel treffende overeenkomsten met de leringen van Een cursus in wonderen. Gemeenschappelijke ideeën zijn bijvoorbeeld: de wereld beschouwen als een droom of een illusie, de aard van de werkelijkheid als één zien, waardoor afscheiding en afgescheiden belangen niet werkelijk zijn, en de focus op een innerlijke beslissing over je intentie in plaats van op uiterlijk resultaat.
Maar deze religieuze onderbouwing van Gandhi’s ideeën over geweldloosheid is meestal niet de focus van studies over zijn bijdragen op dat gebied. Martin Luther King en Cesar Chavez baseerden hun filosofie en praktijk over geweldloosheid veeleer op een traditioneel Christelijk perspectief, dat de wereld en haar bewoners als door God geschapen beschouwt. Deze veronderstelling is beduidend anders dan het fundamentele uitgangspunt van de Cursus dat “de wereld werd gemaakt als een aanval op God” (WdII.3.2:1). Met dit uitgangspunt zien we dat de Cursus ook aanzienlijk afwijkt van de Hindoe leringen waardoor Gandhi werd geleid.
Als geweldloosheid wordt bestudeerd en toegepast met actie en politieke en economische veranderingen voor ogen, dan wordt het resultaat in de wereld belangrijk. De Cursus daarentegen moedigt ons aan ervoor te kiezen ons denken over de wereld te veranderen, in plaats van te proberen de wereld zelf te veranderen (T21.In.1:7). Als we kijken naar zachtmoedigheid en verdedigingsloosheid, twee van de eigenschappen van een gevorderde leraar van God, zoals in het Handboek beschreven, dan hebben deze beslist iets gemeen met geweldloosheid. Maar als we de verhandeling van beide karaktertrekken in de Cursus zorgvuldig lezen (H4.IV,VI) dan wordt duidelijk dat de nadruk daar ligt op gedachten of de toestand van de denkgeest en niet op gedrag. Alleen het resultaat binnen de denkgeest is van belang – er wordt niet geïnvesteerd in een resultaat in de wereld. Veranderingen in de wereld kunnen wel of niet het gevolg zijn, maar deze zijn niet relevant voor het doel van innerlijke vrede, dat bereikt kan worden ongeacht de uiterlijke omstandigheden.
Dus het accent ligt anders bij de Cursus dan bij geweldloosheid, zoals je opmerkt. Maar dat wil niet zeggen dat de een beter is dan de ander, want in feite komen ze beide voort uit vergelijkbare spiritualiteit. Maar de Cursus is niet geïnteresseerd in wat we doen in de wereld. Niettemin, als onze handelingen in de wereld geleid worden door de principes van Een cursus in wonderen, dan lijken onze acties waarschijnlijk erg op die van hen die geleid worden door principes van geweldloosheid. Alleen het accent ligt anders.
